Thời AI: Chọn nghề gì cho tương lai?
Câu hỏi này trước đây có thể 'để sau' nhưng trong thời đại ngày nay, nếu không cân nhắc kỹ lưỡng để đưa ra lựa chọn, bạn sẽ bị đào thải nhanh chóng.
Một báo cáo mới nhất của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) về Nghề nghiệp trong Tương lai (Future of Jobs Report) 2025 sẽ cho bạn cái nhìn toàn cảnh về một môi trường nghề nghiệp đang biến động hơn bao giờ hết bởi nhiều tác nhân, trong đó, Trí tuệ Nhân tạo (AI) là một tác nhân rất lớn.
Suy thoái kinh tế, gia tăng thất nghiệp
Ở khía cạnh vĩ mô, Báo cáo của WEF dựa trên tình hình toàn cầu, cho rằng thị trường lao động năm 2025 vẫn gặp nhiều thách thức: tăng trưởng chậm, tỉ lệ thanh niên thất nghiệp cao, chênh lệch giới tính và bất bình đẳng cơ hội giữa các nền kinh tế.
Cụ thể, thị trường Tiếp tục biến động:
Thị trường lao động toàn cầu vẫn chịu ảnh hưởng của COVID-19, lạm phát, xung đột địa chính trị, biến đổi khí hậu và suy thoái kinh tế.
Tăng trưởng kinh tế toàn cầu dự kiến đạt 3,2% năm 2025, nhưng vẫn thấp hơn mức trung bình dài hạn.
Lạm phát giảm xuống 3,5%, nhưng chi phí sinh hoạt vẫn cao.
Đáng chú ý, tỉ lệ thất nghiệp trên toàn cầu giảm xuống 4,9% (mức thấp từ 1991) nhưng ở các nước thu nhập thấp thì tỉ lệ thất nghiệp sẽ tăng từ 5,1% lên 5,3% trong giai đoạn hậu COVID (2022-2024 > 2025). Bên cạnh đó, Tỷ lệ thất nghiệp thanh niên đạt 13% – cao hơn nhiều so với mức trung bình chung. Tỷ lệ thanh niên không có việc làm hoặc không được đào tạo ở các nước thu nhập thấp lên đến 27,6%.
Thị trường việc làm giai đoạn 2025 - 2030
Ta tiếp tục đào sâu vào báo cáo để xem có thể nhắm đến nghề nghiệp nào. Báo cáo cho biết có bốn xu hướng chính định hình thị trường việc làm gồm:
Công nghệ tiên tiến
AI & Dữ liệu lớn: 86% doanh nghiệp dự báo AI sẽ thay đổi hoạt động của họ.
Robot & Tự động hóa: 58% dự đoán công nghệ này sẽ ảnh hưởng đến công việc.
Năng lượng tái tạo: 41% xem năng lượng lưu trữ và phân phối là yếu tố biến đổi quan trọng.
Thách thức kinh tế & xã hội
Chi phí sinh hoạt tăng: 50% doanh nghiệp cho rằng đây là xu hướng quan trọng.
Tăng trưởng kinh tế chậm lại: Có thể khiến 1,6 triệu việc làm biến mất.
Phân mảnh địa kinh tế: 34% doanh nghiệp sẽ tái cấu trúc chuỗi cung ứng do căng thẳng thương mại.
Kinh tế xanh & Biến đổi khí hậu
Giảm khí thải carbon: 47% doanh nghiệp dự đoán sẽ thay đổi ngành công nghiệp.
Tăng trưởng việc làm trong lĩnh vực xanh: Kỹ sư năng lượng tái tạo, chuyên gia môi trường có nhu cầu cao.
Thay đổi nhân khẩu học
Dân số già ở các nước phát triển: Tăng nhu cầu về nhân viên y tế.
Dân số lao động tăng ở các nước thu nhập thấp: Mở rộng nhu cầu về giáo dục và đào tạo nghề.
Những cơ hội và nguy cơ về việc làm
Theo báo cáo, những công việc phát triển nhanh nhất gồm:
Công nghệ: Chuyên gia AI, Khoa học dữ liệu, Kỹ sư FinTech, Chuyên gia an ninh mạng.
Kinh tế xanh: Kỹ sư năng lượng tái tạo, Chuyên gia môi trường.
Ngành dịch vụ con người: Bác sĩ, nhân viên xã hội, giáo viên.
Về nguy cơ, những công việc suy giảm nhanh nhất gồm:
Văn phòng & Hành chính: Nhân viên ngân hàng, nhập liệu, thu ngân.
Công việc thủ công & lặp lại: Công nhân nhà máy, một số vị trí bán lẻ.
Bạn cần chú ý đến một thông tin liên quan xu hướng này, đó là vai trò của AI trong vận hành và sản xuất của doanh nghiệp sẽ ngày càng gia tăng lớn hơn (50% công ty dự kiến sẽ tái định hướng hoạt động xung quanh AI; 40% dự đoán sẽ cắt giảm lao động do AI tự động hóa công việc).
Trên thực tế gần đây, trung bình mỗi tuần bạn cũng sẽ đọc được trên báo chí truyền thông các bản tin về việc một tập đoàn hay công ty lớn cắt giảm 10-15% nhân sự vì ứng dụng thành công AI kết hợp Tự động hóa (Automation) một cách hiệu quả. Gần đây nhất là ngân hàng DBS cắt giảm vài ngàn nhân sự, chưa kể đến những tiến bộ của AI trong việc ‘thay thế’ lập trình viên hoặc nhân viên chăm sóc khách hàng có quy trình lặp lại. Các công ty công bố ‘khoe’ chiến tích này ngày một nhiều hơn.
Những bản tin này đăng tải liên tục khiến bạn ‘dễ quên’ đi mức độ nghiêm trọng của nó theo quy tắc ‘tần suất thông tin dày đặc thì sự chú ý suy giảm’, tuy nhiên, nó là cái bẫy kinh khủng nếu bạn không chuẩn bị từ bây giờ.
Tải bản WEF Future of Jobs Report 2025.
Cần chuẩn bị gì cho nghề nghiệp tương lai?
Là một người bình thường, bạn không thể đơn độc chống lại AI. Bạn chỉ có thể nương theo làn sóng đó để sống sót và phát triển.
WEF đưa ra những kỹ năng cần bổ sung (bên cạnh những kỹ năng trước nay cần có) trong thời đại AI bùng nổ, bao gồm:
Kỹ năng số: bạn không thể ngơ ngác khi những người khác vận dụng công nghệ kỹ thuật số. Người làm nông hiện nay cũng phải hiện đại hóa, ‘lên mạng’ để giới thiệu và kết nối giao thương.
Kỹ năng AI: kiến thức và kỹ năng vận dụng theo các cấp độ phải có
Kỹ năng mềm: Tư duy phân tích, sáng tạo, khả năng phục hồi, lãnh đạo.
Dựa trên những dữ kiện ở trên, bạn hãy bình tĩnh ngồi xuống liệt kê 3-5 nghề nghiệp mà bạn nhắm đến theo mức độ: yêu thích, sở trường, hiểu biết, độ ‘hot’ của ngành và bền vững. Tiếp đó, chọn lựa tùy theo độ tuổi của bạn, nếu còn trẻ muốn xông pha và học hỏi thì sẽ chọn lựa các yếu tố ‘mạo hiểm’ và khám phá hơn. Về phía mình, xin chia sẻ với các bạn một cách mà mình đã áp dụng đem lại hiệu quả bước đầu rất tốt để tìm một nghề nghiệp phù hợp và bền vững.
Mình tìm hiểu ngành mà xã hội luôn cần.
Trong ngành này, lĩnh vực nào đang có nhiều tiềm năng và cơ hội
Xác định cơ hội của mình, vị trí của mình sẽ làm trong lĩnh vực này dựa trên sở trường và hiểu biết, kinh nghiệm.
Phân tích và Xác định tiềm năng để tạo ra cơ hội của mình trước những ứng viên, và thuyết phục nhà tuyển dụng
Tiếp tục học hỏi về lĩnh vực này để tối ưu và phát huy thêm khả năng của bản thân lẫn tiềm năng của lĩnh vực
Đối với các bạn muốn khởi nghiệp, những kỹ năng ở trên cũng sẽ luôn giúp ích và giúp rất nhiều cho bạn. AI trở thành cánh tay thứ 3 thứ 4… giúp sức cho bạn rất nhiều. Nó không đơn thuần chỉ là một chatbot, nó thực thi hàng loạt tác vụ phức tạp một cách trơn tru mà trước đây khi mở kinh doanh hộ gia đình hoặc công ty nhỏ, phải cần 2-3 nhân sự hoặc hơn để thực hiện thì nay chỉ cần những automation workflows bài bản để thiết lập. Trường hợp tối ưu nhất, một đến hai nhân lực thiện chiến cũng đủ cân cả một công ty thương mại trực tuyến rủng rỉnh.
Bạn có thể tham khảo từ khóa liên quan ‘AI Automation’ hoặc một số hội nhóm trên Facebook như BUILD in Public, Liên minh AI & Automation, Giải pháp 3A - Automation, AI, Affiliate. Đó là 3 trong số khá nhiều group hiện nay cung cấp thông tin về các giải pháp tự động hóa kết hợp AI rất hiệu quả do chính những ‘doanh chủ’ tự thân tự build để phục vụ cho nhu cầu của họ.
Quay trở lại mặt bằng chung, các bạn sinh viên ngày càng chịu áp lực lớn hơn không chỉ từ những biến chuyển của xã hội, suy thoái kinh tế cho đến sự phát triển của AI. Do đó, việc xác định nghề nghiệp cho bản thân từ sớm để chuyên tâm phát triển kiến thức và kỹ năng tạo vị thế cho mình trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.
Đã hết thời tới đâu lo tới đó rồi!